Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
Ο εθνικισμός ως ιδεολογικό και πολιτικό αφήγημα δημιουργήθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Παγκόσμιες πολιτικές, οικονομικές, πνευματικές και επιστημονικές ανακαλύψεις, ανακατατάξεις και κατακερματισμοί, επέβαλαν την ανάδυση νέων δεδομένων στις δομές των φεουδαρχικών κατεστημένων της Ευρώπης, ως «κυρίαρχης» ηπείρου. Θυμίζουμε ενδεικτικά: Διαφωτισμός, γαλλική επανάσταση, αμερικανική επανάσταση, βιομηχανική επανάσταση, Ναπολέων, λατινοαμερικάνικα απελευθερωτικά κινήματα, βαλκανικές εξεγέρσεις, ελληνική επανάσταση.
Τότε αναδύθηκε η αστική τάξη. Μια τάξη μεγάλων, μεσαίων και μικρών κεφαλαιοκρατών οι οποίοι ήταν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής και εκμεταλλεύονταν την μισθωτή εργασία. Ιδεολογικό στίγμα και πολιτικό αφήγημα της νέας τάξης είναι ο οικονομικός φιλελευθερισμός και η εθνική ιδέα.
Η αστική τάξη έμελλε να κυριαρχήσει στον κοινωνικό ανταγωνισμό, να επιβάλει την ηθική της, το δίκιο της, την κοσμοαντίληψη της. Ο εθνικισμός και η καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής λειτούργησαν ως πόλοι συσπείρωσης των δυνάμεων της ανερχόμενης τάξης, στην αντιπαράθεση της για το ποιος θα κάνει κουμάντο, με τα καθεστώτα της φεουδαρχίας, των μεγάλων αυτοκρατοριών και των αυταρχικών μοναρχιών από την μια, και από την άλλη με τους δουλοπάροικους και την αναδυόμενη εργατική τάξη.
Η αστική τάξη ταύτισε τον εαυτό της με την δημιουργία εθνικών κρατών που μετέτρεψε σε μηχανισμούς άσκησης, νομιμοποίησης μα και αγιοποίησης της ταξικής εξουσίας της. Χρησιμοποιεί τον εθνικισμό ως ιδεολογικό και πολιτικό βάθρο της συγκρότησης των εθνικών κρατών και ηθικής νομιμοποίησης των πολέμων. Ανασύρει επιλεκτικά τα στοιχεία που συγκροτούν το παρελθόν, για να τα μετασχηματίσει σε ψεύδη μεν, αλλά με ενεργή συνείδηση δε, ικανά να στραφούν εναντίον κάθε άλλου. «Το να αλλοιώνεις την ιστορία κάποιου, αποτελεί μέρος του να είσαι έθνος… Τα περισσότερα εθνικά κράτη πιστεύουν πως έχουν αρχαία καταγωγή, ένα ιστορικό υπόβαθρο που βοηθά να δημιουργήσουν μια ισχυρή εθνική ταυτότητα και περηφάνια. Εντούτοις, λίγα κράτη χρονολογούνται πριν τον 19ο αιώνα» Hobsbawm.
Στον ελλαδικό χώρο η ιδέα δημιουργίας εθνικού κράτους δεν ξεφεύγει του κανόνα. Κύκλοι Ελλήνων αστών, εμπόρων, εφοπλιστών, βιοτεχνών, λογίων μα και ριζοσπαστικής διανόησης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, (Οδησσός, Πόλη, Σμύρνη, Αλεξάνδρεια, Βηρυτός, Τεργέστη, Βιέννη κ.ά), δηλαδή σε όλο το κατά τόπους δίκτυο της ισχυρής αλλά χωρίς κράτος αστικής τάξης των Ελλήνων της διασποράς, θέτουν το ζήτημα διεθνώς στη βάση της αυτοδιάθεσης των λαών. Μετά το ξέσπασμα των επαναστατικών γεγονότων, των μαχών, των απωλειών, του θρήνου (παγκόσμια ευαισθητοποίηση κοινής γνώμης από την ζωγραφική απεικόνιση της σφαγής της Χίου από τον Ντελακρουά), μα και την πίκρα από τις ανεκπλήρωτες προσδοκίες των απλών αγωνιστών και την εσωτερική εκκαθάριση (Ρήγας, Καραϊσκάκης κ.α.), η ελληνική αστική τάξη κυριαρχεί. Το 1827 οι μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία-Γαλλία-Ρωσία) τάσσονται υπέρ του διαμελισμού της οθωμανικής αυτοκρατορίας, μαζεύουν τους στόλους τους στο Ναβαρίνο με αποτέλεσμα 15.000 νεκρούς και 30.000 τραυματίες στον τουρκικό στρατό, πράγμα που δημιουργεί παγκόσμιο τετελεσμένο. Το 1830 υπογράφεται στο Λονδίνο η ίδρυση ελληνικού κράτους υπό την υψηλή εποπτεία της θαλασσοκράτορας Αγγλίας, η οποία διορίζει έναν ανήλικο Βαυαρό πρίγκιπα για βασιλιά της Ελλάδας και αναλαμβάνει τη σύσταση και οργάνωση, την αισχροκερδή δανειοδότηση, τη διεθνή νομική υπόσταση μέσω του κύρους του στέμματος, τη δομή, έναν υποτυπώδη δημόσιο τομέα με δημόσια έγγραφα που συντάσσονταν στα γερμανικά, το στρατό και τη χωροφυλακή.
Εδώ ξεκινά ο ελληνικός εθνικισμός να έχει υλική αφετηρία. Στο εξής θα υπάρξει αδηφάγο τέρας. Τα συμφέροντα της ελληνικής αστικής τάξης υποβοηθούμενα από τις παγκόσμιες συγκυρίες και τους διεθνείς ανταγωνισμούς θα στείλουν μέσα στον επόμενο αιώνα εκατομμύρια ανθρώπους στον θάνατο. Μέχρι το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου – το 1947 που γίνεται η τελευταία προσάρτηση, η ελληνική επικράτεια κερδίζει εδάφη και πληθυσμό που ελληνοποιείται βιαίως ή ανταλλάσσεται, εκτοπίζεται, που εκκαθαρίζεται ή – όπως στην περίπτωση των ελληνικών εβραϊκών κοινοτήτων – εξοντώνεται σχεδόν ολοκληρωτικά με τη συνεργασία των Ελλήνων με τους ναζί.
Οι Έλληνες αστοί, άνθρωποι επώνυμοι, τραπεζίτες, πλοιοκτήτες, έμποροι, βιομήχανοι, στελεχώνουν τον κρατικό μηχανισμό και πιάνουν τα πόστα στην οικονομία, δημιουργούν τζάκια που κυβερνούν ακόμα και σήμερα και στέλνουν χιλιάδες νέους να πεθάνουν για τα εθνικά ιδεώδη κυνηγώντας μπολσεβίκους στην Κριμαία το 1919, Τούρκους αντάρτες στον Σαγγάριο ποταμό το 1921, κομμουνιστές στην Κορέα το 1952 και Βόσνιους μουσουλμάνους στην Σρεμπρένιτσα το 1995. Η ελληνική αστική τάξη συντηρεί τον μιλιταρισμό και ποντάρει σ’ αυτόν. Διατηρεί έναν τεράστιο στρατό. Το εθνικό ιδεώδες, τα «αλύτρωτα εδάφη» που φτάνουν ως το Αφγανιστάν υπενθυμίζουν το εθνικιστικό πλαίσιο του «ζωτικού χώρου». «Εin volk ein reich ein führer» (ένας λαός, ένα κράτος, ένας ηγέτης) είπε ο ακατανόμαστος Γερμανός το 1938. «Η Ελλάδα στους Έλληνες» είπε απλά ο Αντρέας…
Η ελληνική αστική τάξη επιφύλαξε πόλεμο, εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, φτώχεια και χούντες στον πληθυσμό. Ο εθνικισμός υπήρξε για δεκαετίες η επίσημη ιδεολογία του κράτους, προτασσόμενη άλλοτε κυρίαρχα και άλλοτε λιγότερα εμφανώς από το επίσημο κράτος, ενάντια σε αλλόφυλους, αλλόθρησκους κ.ά. Πάντοτε όμως με το ίδιο μίσος και τον ίδιο δόλο γι’ αυτούς. Από το «ιδιώνυμο» του (ικανότερου) εκπροσώπου της αστικής τάξης Βενιζέλου και το Νόμο 509 περί κατασκοπείας (που έστειλε αγωνιστές στα έκτακτα στρατοδικεία, σε εκτελέσεις και εξορίες μέχρι το ’74) ως τις λαοσυνάξεις της εκκλησίας πριν λίγα χρόνια για την Μακεδονία, το πολιτικό υπόβαθρο είναι κοινό:
- πώληση εθνικών ιδεωδών στα μανταλάκια των περιπτέρων
- συντήρηση του υπάρχοντος πολιτικού καθεστώτος
- ενίσχυση του μεγάλου κεφαλαίου
- πόλωση εφόσον οι κυρίαρχες τάξεις έχουν την υπεροπλία
- καταστολή του εσωτερικού εχθρού
- διαρκής υποτίμηση της εργασίας
- εδαφική επέκταση.
Αυτές άλλωστε, είναι οι δομές του εθνικισμού.
Η αριστερά στην Ελλάδα παραδοσιακά προσδιοριζόταν πρώτα ως ελληνική και έπειτα (και αν) ως διεθνιστική, προλεταριακή, αντικαπιταλιστική, αντιφασιστική ή άλλη. Αποδεικνύεται εύκολα με το ξεφύλλισμα της ιστορίας, πως σε όλα τα κορυφαία πολιτικά διακυβεύματα του 20ου αιώνα οι ηγεσίες της – που φέρουν άλλωστε και την ευθύνη – επέλεγαν «στάση εθνική». Πρώτιστη πολιτική προτεραιότητα και μέλημα της ήταν η προσπάθεια να μην διαταραχθεί η δομή του κράτους και η διατήρηση της ιστορικής του συνέχειας ως μετεξέλιξη του μηχανισμού που δημιούργησαν ο Κωλέτης με τον Μαυροκορδάτο. Μια αστική ολιγαρχία θεοκρατικού τύπου στην νότια βαλκανική χερσόνησο. Η αριστερά χρησιμοποίησε εθνικιστικό λόγο και επικαλέστηκε το εθνικό φαντασιακό αντί να κηρύττει και να προτάσσει την παγκόσμια ταξική χειραφέτηση. Στο κάτω – κάτω αυτά είναι γνωστά, μα ας θυμηθούμε κάποια παραδείγματα:
– «…Στον πόλεμο που διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις δίχως επιφύλαξη…».
31 Οκτώβρη 1940, Ν. Ζαχαριάδης, φυλακές Κέρκυρας.
– ο Άρης κυκλοφορούσε φορώντας σταυρούς, παρέα με ανταρτο-παπάδες για να δείξει πως οι κομμουνιστές δεν θα κάψουν τις εκκλησίες.
– η ηγεσία του κόμματος το ’43 – ’44 ήταν πανίσχυρη με 70.000 αντάρτες και όμως σύρθηκε σε διαπραγματεύσεις στον Λίβανο και στην Καζέρτα. Ήρθε και η Βάρκιζα. Θέλαν «διαπραγματεύσεις» σαν τους σημερινούς (τρομάρα τους), με τους εκπροσώπους του βαθέως ελληνικού κράτους και των χρηματοπιστωτικών κεφαλαίων του city του Λονδίνου (Τσόρτσιλ – Παπανδρέου). Ο Τίτο αντιπρότεινε «το να έχετε μια μεραρχία στην Πάρνηθα είναι προτιμότερο από το να έχετε 7 υπουργούς στην κυβέρνηση». Αυτοί θέλαν υπουργεία. Πήραν τέσσερα.
– μα και τα μέλη της κυβέρνησης του βουνού διατήρησαν ή δημιούργησαν νέα αστικά τζάκια (Α. Αγγελόπουλος, Π. Κοκκάλης, Σημίτης, Θ. Τσάτσος, Η. Τσιριμώκος – μετέπειτα πρωθυπουργός της αποστασίας του ’65 με τον Μητσοτάκη).
– στην Ουγγαρία το ’56 η ηγεσία καταδίκασε την δράση του ΝΟΦ (Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο των Σλαβομακεδόνων) που συμμετείχε στο ΔΣΕ ως αντεθνική.
– η θέση της Αριστεράς στο Κυπριακό ταυτίζεται διαχρονικά με την θέση του βαθέως ελληνικού κράτους
– το ίδιο στο θέμα της ΑΟΖ, το ίδιο και στο θέμα της Τουρκίας ως αντίπαλου εθνικού δέους, το ίδιο με τις μουσουλμανικές μειονότητες, το ίδιο στην διαχείριση ουσιών, το ίδιο με τον στρατό, το ίδιο με τους μετανάστες. Ο βουλευτής Βαρεμένος παραδέχεται «Υπάρχει όντως ένα κεκτημένο ως προς την ύπαρξη εθνικής συναίνεσης στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής». Η βουλευτίνα Ζωή από το βήμα του ΟΗΕ βροντοφωνάζει το εθνικό στερεότυπο «…στην χώρα που γέννησε την δημοκρατία…».
Τα παραδείγματα ατελείωτα. Η επίσημη ευρωπαϊκή Αριστερά σε όλο τον 20ο αιώνα τάχτηκε στο δια ταύτα υπέρ των συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης, αδυνατώντας να μετατρέψει τον αντιφασιστικό αγώνα σε ταξικό πόλεμο. Οι εκάστοτε ηγεσίες πίστευαν (και ίσως να ‘χαν δίκιο) πως αν εναντιώνονταν στον πόλεμο (στους Ά και Β’ παγκόσμιους πολέμους και σε άλλους τοπικούς), θα αυτοκτονούσαν πολιτικά. Επέλεξαν άλλο δρόμο από την πρώτη Διεθνή, ενσωματώθηκαν στον εθνικό κρατικό καπιταλισμό και τους συν αυτώ ανταγωνισμούς. Δεν τους έκατσε το κρατικό, αρκέστηκαν σε ότι υπήρχε (αστικό).
Στην Ελλάδα πάλι η ηγεσία της Αριστεράς θυματοποίησε το κίνημα, το γέμισε κόμπλεξ και ενοχές, δημιούργησε μυθικούς ήρωες και πήρε εμβληματικές προσωπικότητες με την συγκατάθεση τους ή όχι, τις αφομοίωσε και τις ενέταξε στον εθνικό κορμό, στην «εθνική αντίσταση». Έφτιαξε εθνικούς μύθους, «μεγάλους Έλληνες» ποιητές και δημιουργούς της αριστερής ήττας και της αδύνατης επανάστασης που ενσωμάτωσαν λυρικά τους κοινωνικούς αγώνες σε μια πατριωτική αφήγηση. Και ας φώναζε ο υπηρέτης του ελληνικού φασισμού Στράτης Μυριβήλης το 1948 «Δεν υπάρχουν Έλληνες κομμουνιστές. Όταν κανείς γίνει συνειδητός κομμουνιστής παύει να είναι Έλληνας». Ή οποιασδήποτε άλλης εθνικότητας θα προσθέταμε εμείς.
Αρχικός στόχος του παρόντος κειμένου ήταν η περιγραφή της ανόδου του εθνικιστικού λόγου και των ακροδεξιών κομμάτων διεθνώς. (Ελλάδα, Γαλλία, Αγγλία, Σουηδία, Αυστρία κ.α..) Μας προβλημάτισε η έννοια της «ανόδου» που υποδηλώνει μια εξελικτική κατάσταση που έχει ως αφετηρία κάποιο «έτος βάσης» σαν μέτρο σύγκρισης. Ποιο λοιπόν ήταν αυτό; Η αρχή της κρίσης; Η δολοφονία κάποιου αγωνιστή από παρακρατικούς; Η είσοδος στη Βουλή της Χρυσής Αυγής και του ΛΑ.Ο.Σ.; Η είσοδος των πρώτων μεταναστών στην χώρα αρχές του ’90; Οι χουντοβασιλικοί της Ε.Π.ΕΝ. το ’80; Πηγαίνοντας πίσω ανακαλύπταμε καινούργια ιστορικά ορόσημα. Πηγαίνοντας πίσω ανακαλύπταμε πως πάντοτε υπήρχε μια κρίσιμη μάζα που ανήκε στην εργατική τάξη και έκανε την βρωμοδουλειά, λέρωνε τα χέρια της με αίμα για χάρη των συμφερόντων των Αστών. Μια κρίσιμη μάζα ταϊσμένη με εθνικά ιδεώδη, μισαλλόδοξη και μοιραία, ένας απολίτικος βούρκος. Από τους Μ.Α.Υ.δες της κατοχής ως τους «αγανακτισμένους πολίτες», από τους μαγκουροφόρους του βασιλιά ως του τραμπούκους της Χ.Α., από την Ο.Π.Λ.Α. ως τον «μεγάλο πατριωτικό πόλεμο» (έτσι ονομάζουν οι Ρώσοι τον Β’ Π.Π.), αποδεικνύεται πως ο καπιταλισμός – νεοφιλελεύθερος ή κρατικός – δημιουργεί πάντοτε πρόθυμους ηλίθιους να πεθάνουν γι’ αυτόν, επιλέγοντας να ταυτίσουν τα υλικά τους συμφέροντα με τις προτεραιότητες των εκμεταλλευτών. «Ένα πεδίο μάχης μιλά στις ψυχές των ανθρώπων καλύτερα από όλα τα βιβλία» είχε πει με κυνισμό ο Ναπολέων Βοναπάρτης.
Σήμερα όμως περισσότερο από ποτέ μεταπολεμικά, αναδεικνύεται στο διεθνές περιβάλλον ένα σκηνικό πολέμου; αποκαθήλωση του πολιτικού επιστεγάσματος της Ε.Ε., ανάδυση εθνικισμών, συνεχείς μετακινήσεις πληθυσμών ως φτηνού εργατικού δυναμικού, παγίωση ακροδεξιού λόγου στα εθνικά Κοινοβούλια, εντατικοποίηση του οικονομικού πολέμου και διεθνής αστάθεια.
Σήμερα οι καιροί επιβάλλουν πόλεμο κατά του πολέμου. Πόλεμο στον καπιταλισμό και την ηθική του κέρδους, πόλεμο στο φασισμό, πόλεμο στον σκοταδισμό των εκκλησιών, πόλεμο στα εθνικά κοινοβούλια «ως ομάδα, ανθρώπων μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες, ενούμενοι υπο οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι να αναβιβάσωσιν αυτόν, δια παντός μέσον, εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παράσχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι» Ροΐδης 1875.
(ως ομάδα ανθρώπων που μισούν κάθε εργασία, οι οποίοι ενωμένοι κάτω από οποιονδήποτε αρχηγό, ζητούν να ανεβάσουν αυτόν, με κάθε μέσο, στην έδρα του πρωθυπουργού, για να παράσχει σ’ αυτούς τα μέσα να ζουν χωρίς να σκάβουν (με την έννοια του μόχθου).
Πόλεμο στην εθνική συνείδηση για την παγκόσμια εργατική συναδέλφωση
Αναρχική Καμπάνια Διεθνιστικής Αλληλεγγύης Τρεις Γέφυρες
3gefires.org
Κατάληψη Rosa Nera
rosanera.squat.gr
